„O wolność, o honor, o kraj!” – siatkarze w powstaniu warszawskim

 

1 sierpnia przypada rocznica wybuchu powstania warszawskiego – największego i jednocześnie najważniejszego zrywu narodowego w najnowszej historii Polski. Do powstania przystąpiło wiele osób, które już wcześniej prowadziły działalność konspiracyjną. Swoich przedstawicieli miała również społeczność siatkarska.

Na czas II wojny światowej wszelkie oficjalne rozgrywki sportowe zostały wstrzymane. Mecze sportowe były bowiem dla Niemców okazją do prowadzenia łapanek lub otworzenia ognia do zgromadzonej na trybunach ludności cywilnej, jak i do samych sportowców. Jednak mimo to, rozgrywki nie przestawały istnieć. Siatkarze, podobnie jak m.in. szczypiorniści spotykali się w Instytucie Głuchoniemych przy pl. Trzech Krzyży, mecze rozgrywane były także na dziedzińcach kamienic na Żoliborzu. Z kolei tajne mistrzostwa Warszawy w siatkówce rozgrywane były w podwarszawskich Włochach (obecnie dzielnica Warszawy).

W powstaniu warszawskim brało udział wielu wybitnych sportowców. Trzeba pamiętać, że sam Tadeusz „Bór” Komorowski – główny decydent o wybuchu powstania – był olimpijczykiem z Paryża (1924 r.), a w 1936 r. na Igrzyskach Olimpijskich w Berlinie Komorowski pełnił funkcję kierownika drużyny w jeździectwie (srebrny medal).

Najbardziej znanym reprezentantem siatkówki w powstaniu warszawskim był Romuald Wirszyłło, ps. „Wiktor” (1906 – 1980). Wówczas 38-latek, po wojnie pierwszy trener reprezentacji Polski w piłce siatkowej mężczyzn, działacz związkowy, przewodniczący Komisji Organizacyjnej, a później Komisji Technicznej Międzynarodowej Federacji Piłki Siatkowej (FIVB). Był jednym z inicjatorów podziemych rozgrywek siatkarskich w stolicy Polski, a wraz z Igorem Tepicynem, szczypiornistą, ufundował również „nagrodę wędrowną” im. Kazimierza Wilamowskiego dla konspiracyjnego mistrza Warszawy. W powstaniu warszawskim pełnił rolę sapera.

W powstaniu warszawskim walczył również Eugeniusz Krotkiewski, ps. „Eugeniusz” (1905 – 1999), sierżant podchorąży z batalionu „Gustaw”, który po upadku powstania opuścił Warszawę wraz z ludnością cywilną, by po powrocie do stolicy objąć funkcję pierwszego w historii Prezesa Polskiego Związku Piłki Siatkowej.

Innym siatkarskim przedstawicielem w powstaniu warszawskim był Władysław Twardo, ps. „Kandys” (1907 – 1988) – kapral podchorąży z I Obwodu „Radwan” (Śródmieście) Warszawskiego Okręgu Armii Krajowej. Walczył w zgrupowaniu „Bartkiewicz” na szlaku bojowym Śródmieście Północ. Po powstaniu wyjechał z Warszawy wraz z innymi rannymi.

Ważnym ogniwem zarówno w powstaniu warszawskim, jak i w siatkówce był Leszek Grodecki, ps. „Lis” (1926 – 2015). W powstaniu warszawskim walczył w Zgrupowaniu Radosław w batalionach „Parasol” oraz „Miotła”, natomiast podczas walk na Powiślu znalazł się w Grupie Bojowej „Krybar”. Po powstaniu dostał się do niewoli niemieckiej do obozu Stalag-IVB/Z znajdującego się 10 km na południe od miejscowości Zeithaim, gdzie pozostał do przybycia Armii Czerwonej w 1945 r. Po wyzwoleniu powrócił do Warszawy, gdzie reprezentował barwy AZS Warszawa (brązowy medal mistrzostw Polski w 1950 r. oraz Puchar Polski w 1951 r.), następnie CWKS Warszawa (obecnie Legia Warszawa), gdzie w 1952 r. również stanął na najniższym stopniu podium w mistrzostwach Polski oraz zdobył Puchar Polski. W latach 1949 – 1952 znalazł się w składzie reprezentacji Polski mężczyzn. Podczas dwóch z rzędu rozegranych Mistrzostwach Świata – w 1949 r. (Praga, Czechosłowacja) oraz na w 1952 r. (Moskwa, ZSRR) wybrany do najlepszej szóstki mistrzostw.

Nie wszystkim jednak było dane przeżyć powstanie warszawskie. Wojciech Gosiewski, ps. „Radlicz” (1922 – 1944) był kapralem podchorążym kompanii „Tadeusz” w Batalionie „Ruczaj”, walczył na Śródmieściu Południowym. Jego Batalion zasłynął przede wszystkim ze zdobycia koszar SS przy ul. Koszykowej 38 już w dniu wybuchu powstania. Siatkarz zmarł 5 sierpnia 1944 r. w wyniku rozległych ran odniesionych w walce. Miał 22 lata.

Pamiętajmy również, że w działalności konspiracyjnej, jak i w samym powstaniu warszawskim brały udział również kobiety. Jedną z nich była siatkarka, szczypiornistka i koszykarka Danuta Stefańska–Majewska, ps. „Kamila” (1919-1944). Była sanitariuszką, a w powstaniu strzelcem pułku Garłuch. Podczas przedzierania się do Puszczy Kampinoskiej dostała się do niewoli niemieckiej. Wraz z grupą 22 żołnierzy Armii Krajowej 2 sierpnia 1944 r., w wieku 25 lat, została rozstrzelana w pobliżu torów kolejowych we wsi Szczęśliwice (obecnie osiedle warszawskiej dzielnicy Ochota). W 1982 roku pośmiertnie odznaczona Warszawskim Krzyżem Powstańczym.

Cześć i chwała Bohaterom!

źródło: informacje własne; K. Mecner „80 lat polskiej siatkówki”; 1944.pl/powstancze-biogramy – opracowanie własne
fot. Daria Jańczyk (VOLLEYWORLD / Daria Jańczyk Photography)

Anna Węglicka

Anna Węglicka

Pochodzę z Przasnysza, jednak od wielu lat mieszkam w Warszawie, gdzie pracuję i... narzekam na niedosyt siatkarskich wydarzeń ;) Pasją do siatkówki zaraził mnie mój Dziadek. W tej dyscyplinie sportu najbardziej interesuje mnie historia reprezentacji Polski. Nie wyobrażam sobie też, by po meczu nie zajrzeć w "cyferki", czyli statystyki z rozegranego spotkania. Na co dzień nie potrafiłabym funkcjonować bez przyjaciół, muzyki, dobrej książki czytanej wieczorem i kawy ;) Z VOLLEYWORLDem związana jestem od jego powstania. I chociaż początkowo byłam dość sceptycznie nastawiona do tego pomysłu, teraz przyznaję, że była to jedna z najlepszych decyzji w moim życiu :)